internetyasantimizidegistirdi
İnternetten Önce İnternetle Birlikte Ve İnternetten Sonra Yaşantımız:ALIŞ-VERİŞ
İnternet'ten önce (dün):
Bir şey satın almak için sokağa çıkmamız bile yeterli değildi. Bir kere öyle her şey yoktu. Dünya nimetlerinin pekçoğu erişemeyeceğimiz kadar uzaktaydı. Para ile satın alınabilecek çok az şey vardı. Ananas, Nescafe, teneke kutuda kola, ayı şekerinin bile olmadığını hatırlatayım da gerisini siz getirin. Olanlar da öyle her yerde bulunmazdı. Mahalledeki bakkal ekmek, pirinç, makarna, bisküvi, turşu, yoğurt, sabun, diş macunu, Hypo çamaşır suyu, Zambo sakız gibi temel gıda ve tüketim maddeleri ihtiyacını karşılamaktan pek öteye gidemezdi. Bunların dışında alışve riş yapmak için mahalle dışına çıkmak, çoğu kez birkaç semt öteye yolculuk yapmak gerekirdi. Giyim alışverişi şehirlerin sadece birkaç semtinden yapılırdı.
İnternet'le birlikte (bugün):
İnternet'ten ticaret yaşantımıza ilk kez kitap ve müzik CD'si ile girdi. Amazon.com kitabın, cdnow.com müziğin adresiydi. Amazon CDnowün işini çabucak, birkaç yıl içinde gördü. DVD ile birlikte çıkan DVD film modasının adresi DVDexpress, Amazon'a CDnow kadar bile dayanamadı. Bu arada e-bay ticaretin kurallarını İnternet'in sağladığı olanaklara göre sil baştan yazarak pazara girdi. E-bay'in getirdiği yeni ticaret mantığıyla insanlar kullanılmış eşyalarını evlerindeki koltuktan kalkmadan, üstelik açık artırmayla, üstelik dünyanın dört bir yana satmaya başladılar. Bir başka devrim ise dijitalleştirilebilen malların ticaretinde gerçekleşti. Bilgisayar yazılımı, müzik ve film gibi dijital formatta İnternet'ten yüklenebilen ürünler arada hiçbir nakliye gerektirmeden satın alınabilir oldular. Bugün artık bu ürünleri bir başka kıtadaki ülkeden satın alabiliyor, sınırlara, gümrüklere takılmadan birkaç saniye içinde birer birer geçen bilgisayar yazılımı, müzik ve filmleri anında kullanmaya başlayabiliyoruz.
İnternet'ten sonra (yarın):
Bilgisayar yazılımı, müzik, film, haber gibi dijitalleştirilebilen ve İnternet üzerinden aktarılabilen ürünlerin hepsi gelecekte ücretsiz olacak. Marjinal maliyeti olmayan ürünlerin, yani ne kadar satılırsa satılsın maliyeti değişmeyen ürünlerin zaman içerisinde ücretsiz olması değişmez bir ekonomi kuralı. Televizyon programlarını düşünün örneğin. Bir televizyon programının maliyeti o programı ister bir kişi ister bir milyon kişi seyretsin değişmez. TV kanallarının büyük çoğunluğunu ücretsiz seyretmemizin nedeni budur. İnternetle birlikte bilgisayar yazılımları, müzik parçaları ve film videoları da tıpkı TV programları gibi oldu. Rekabet bu ürünlerin tamamının zaman içerisinde ücretsiz olmasını sağlayacak. Bu ürünlerin üreticileri reklam gelirleriyle kâr eder olacaklar.
TURİZM
İnternef ten önce (dün):
Turizm acentesine git, uçak biletini al, otelini ayırt. Ya da paket turlardan birine katıl, on gün içinde on şehir gez. Onbeş, yirmi yıl öncesine kadar turizm bundan ibaretti. Her şeyimiz turizm acentesinin insafına, sunabildiği olanaklara kalmıştı. Gideceğimiz otelle ilgili bilgiler birkaç fotoğraflık broşür sayfalarından ibaretti.
İnternetle birlikte (bugün):
Bugün İnternet sayesinde herkes kendinin turizm acentesi oldu neredeyse. Uçak biletini almaktan, en ucuz uçak biletini araştırmaya, hatta oturacağınız koltuğu ekran başından seçmeye; otel fiyatlarını karşılaştırmaktan ihtiyaçlarınıza en iyi cevap veren otelden oda ayırtmaya, hatta otellerin içinde sanal video turlarına çıkmaya kadar herşeyi İnternet üzerinden yapabiliyoruz. Gideceğimiz restoranlarda, şovlarda yer ayırtmak bile mümkün.
İnternef ten sonra (yarın):
En büyük gelişme kullanıcı değerlendirmelerinin birikiminde yaşanacak gibi görülüyor. Her gün onbinlerce kullanıcı gittikleri şehirler, kaldıkları oteller, uçtukları havayolan ile ilgili değerlendirmelerini içeriği kullanıcılarca üretilen sitelere giriyorlar. Bu sitelerde devasa bir bilgi birikiyor. Biriken bu bilgiler çok yakında, çok da kolay kullanımlı ve kişiselleştirilebilir rehberlerin oluşturulmasında kullanılacak. Rehber siteler, kişisel gereksinimlerimize en iyi cevap verecek, bizi maksimum düzeyde tatmin edecek seçeneklerle donatacaklar.
HUKUK
İnternef ten önce (dün):
Hepimiz o anda bulunduğumuz ülkenin hukukuna tabiydik. Türkiye'deyken Türk hukukuna, yurtdışına çıktığımızda gittiğimiz ülkenin hukukuna uygun davranmak zorunda kalırdık. Ahlakımızı bozmayalım, alışveriş yapıp ülke dövizini çarçur etmeyelim diye yurtdışı çıkışlarımızı ellerinden geldiğince engellemeye çalışırlardı. Pasaport çıkartmak aylar sürer, kısıtlı döviz almak için banka kuyruklarında beklerdik. En fazla iki yılda bir yurtdışına çıkma iznimiz vardı. Giderken de aranırdık, dönerken de. Bavulda iki şişeden fazla içki, herhangi bir elektronik alet, açık seçik dergi çıktı mı el konulurdu.
İnternef le birlikte (bugün):
Yurtdışına çıkış engellemelerinin yerine yurtdışı İnternet sitelerine erişim engellemeleri aldı. YouTube, WordPress, AliBaba gibi dünyanın en çok ziyaret edilen sitelerine erişime sanki musluk takıldı. Adamın canı sıkılıyor, hoşuna gitmeyen bir sayfa gördü mü mahkemeye başvuruyor, mahkeme erişim engelleme kararı alıyor ve tek bir sayfadaki sakıncalı içerik için yüz milyonlarca sayfadan oluşan koca sitenin tümüne erişim engelleniyor. Buna da hukuk deniyor.
İnternef ten sonra (yarın):
Bir ülkenin kanunlarına göre hiçbir sakıncası olmayan bir içerik başka bir ülkenin kanunlarına göre hukuk dışı sayılabiliyor. Müstehcenliğin tanımı her ülke için farklı. Her ülkenin terörist listesi kendine göre. Birinin terörist faaliyet saydığı yazı, bir diğerine göre masum. Sansürün çare olmadığı apaçık. Tek çare uluslararası hukuk. İnternet'in sınır tanımadığı doğasmı zapturapt, altına almanın tek yolu evrensel hukuk ilkelerine uygun güçlü bir uluslararası hukuk yaratmak. Geleceğin dünyasında ulusal hukuğun kapsamı daralırken, uluslarası hukukun kapsamı sürekli genişleyecek.
MEDYA
İnternef ten önce (dün):
Gazetemizi apartman görevlimiz bakkaldan alıp kapımıza bırakıyordu. Televizyon tek kanal ve siyah beyazdı. Herkes aynı dizileri seyreder, ertesi gün aynı şeyleri konuşurdu. Naklen futbol maçı olduğunda, alternatif kanal olmadığı için eşler arasında tartışma çıkmazdı. Televizyonların üzerindeki kanal tuşları işe yaramaz, uzaktan kumanda nedir bilmezdik.
İnternef le birlikte (bugün):
Gazeteler kağıda basılı gazeteyi İnternet'e aktarmaktan ibaret olan İnternet yayıncılığını ilerlettiler. En çok ziyaret edilen İnternet siteleri gazetelerin İnternet siteleri oldu. Gerçi hâlâ dünyadaki çağdaş örneklerinde olduğu gibi ziyaretçiyle etkileşime yönelik araçlar yeterince kullanılmıyor ama ciddi bir okur kitlesi haberleri artık İnternet'ten takip ediyor.
İnternef ten sonra (yarın):
İnternet'in medya sektöründe yaptığı asıl devrim kağıt ekran teknolojisinin yayılmasıyla birlikte gerçekleşecek. Kağıt gibi elastik, kıvrılabilir, katlanabilir plastik ekran teknolojisi birkaç yıldır hazır. Sorun bu teknolojinin henüz kitlesel kullanılabilecek kadar ekonomikleşmemiş olmasında. Bu böyle gitmeyecek elbet. Kağıt ekran teknolojisi yakın gelecekte ekonomikleşecek ve yaygın kullanım alanı bulmaya başlayacak. İşte o tarihten itibaren medyada çok büyük bir dönüşüm yaşanacak. Kağıda basılı gazeteler ve havadan sinyalle yapılan televizyon yayıncılığı tarihe karışacak. Medya hibritleşecek. Yani yazı, fotoğraf, ses ve video hepsi aynı ortam üzerinden, İnternet'ten yayınlanacak. Gazete, televizyon, dergi, radyo ayrımı kalkacak. İçerik, kullanıcının içeriğe eriştiği cihaza göre görüntülenecek. TV ekranından erişiyorsa video ön planda olacak ama bu video akışına paralel etkileşimli yazılı içerik de kullanıcının emrine her zaman amade olacak. Tersine kulama eğer içeriğe elindeki kkağıt ekrandan erişiyorsa, görüntü gazete benzeri olacak ama örneğin habere eşlik eden fotoğraflar üzeri ) tıklandığında video görüntüye dönüşecekler.
BANKACILIK
İnternet7ten önce (dün):
Hesap açmak, para yatırmak, para çekmek için mutlaka banka şubesine gitmemiz gerekiyordu. Bir banka şubesinden bir başka banka şubesine para göndermek için havale ücretleri ödeniyordu. Bankalar müşterilerine yakın olabilmek için şube sayılarını—artırmak zorundaydılar. Derken ATM'ler veya günlük konuşmamızda verdiğimiz adla bankamatikler girdi hayatımıza. Kredi kartları ve elektronik banka kartları çıktı. Bu yeni teknolojiler ve ürünler yaşantımızı bir nebze kolaylaştırdı. Para çekmek için banka şubesine gitmemiz, bankaların açık olduğu saatleri beklememiz gerekmiyordu artık. Hatta kredi kartımız varsa, banka-matiğe bile ihtiyacımız kalmıyordu. Giriyorduk mağazadan içeri, seçiyorduk alacağımız ürünü, ödeyiveriyorduk plastik bir kartı vererek kasiyere. Bundan daha basiti ne olabilirdi ki?
İnternetle birlikte (bugün):
Kredi kartı ve bankamatiklerin getirdiği rahatlığın aslında hiçbir şey olduğunu İnternet bankacılığı ile anladık. İnternetin yaşantımıza girmeye başladığı ilk yıllarda da, kredi kartını kullanarak İnternet üzerinden nakit kullanmadan zahmetsizce alışveriş yapabilmenin tadını çıkartmaya başlamıştık ama asıl devrim bankalar birer, ikişer İnternet şubelerini açmaya başlayınca yaşandı. Bugün artık para yatırmak hariç hemen hemen her türlü işi bankaların İnternet şubelerinden yapabiliyoruz.
İnternetten sonra (yarın):
Kağıda basılı nakit paramn yerini elektronik cüzdanlarda taşınan dijital nakit para alacak. Böylece nakit para yatırmak ve nakit para çekmek için bile banka şubelerine gitmemize gerek kalmayacak. Her bilgisayarda bir elektronik cüzdan okuyucu bulunacak. Para yatırmak veya para çekmek istediğimizde elektronik cüzdanımızı bu okuyuculara takmamız veya değdirmemiz yetecek.
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ
İnternet'ten önce (dün):
Bir işyerinin müşterisiyle ilişkisi yüzyüze yapılan görüşmelerden ibaretti. Tezgahtar müşterisini, karşı karşıya geldiği birkaç dakikalık zaman içerisinde giyiminden, selamından, konuşmasından elde ettiği ipuçlarından tanımaya çalışır, birkaç dakika içinde kendisini mutlu etmeye çalışırdı. Her şey tezgahtarın, veznedarın, mağaza sahibinin kişisel becerilerine dayalıydı.
İnternefle birlikte (bugün):
İnternetle birlikte mağazalar, bankalar, turizm şirketleri müşterileri hakkında hiçbir zaman olmadığı kadar bilgi toplama olanağına kavuştular. Daha da önemlisi bu bilgileri işleme, değerlendirme ve tahmin için kullanma imkanı buldular. Bugün artık İnternetle dolaşırken, kendimiz hakkında kullanmasını bilenler için paha biçilmez izler bırakıyoruz ardımızda. Bu izler bazen bizi mutlu edecek teklifler olarak dönüyor bizlere ama bazen de taciz edici boyutlara varan mesaj bombardımanına da yol açıyorlar.
İnternet'ten sonra (yarın):
Veri analizi ve trend tahmini yapan bilgisayar yazılımları geliştikçe, yapay zekanın da yardımıyla İnternet kullanıcılarının davranış biçimleriyle ilgili veriler çok daha verimli bir şekilde analiz edilebilecek. Yapay zeka, geçmiş kullanım biçimlerine ve toplanan verilere rgöre kişiye özel çok daha iyi tahminlerde bulunabilecek.
ARKADAŞLIK Bir adım sonrası
İntemet'ten önce (dün):
Arkadaşlarımız fiziki çevremizdeki insanlardan ibaretti. Mahalle, okul, iş ve askerlik arkadaşlarımız vardı. Bir de en fazla yabancı dergiler veya uluslararası arkadaşlık kulüpleri aracılığıyla edinilen yurtdışından mektup arkadaşları.
İnternetle birlikte (bugün):
İnternet dünyayı herkesin avucuna sığdırdı. Bugün artık sosyal ağlar sayesinde dünyanın en ücra köşesinden arkadaş edinilebileceği gibi insanlar FaceBook gibi sitelerin sayesinde kırk yıl önceki arkadaşlarını da yeniden bulabiliyorlar.
İntemet'ten sonra (yarın):
Bu işin sonunun nereye varacağını kestirmek fırtınalara bakıp ulaşılabilecek son noktaya varıldı zaten diye düşünmek de mümkün. Günümüzde İnternet sosyalleşme amacıyla gerçekten de çok yoğun olarak kullanılıyor. Peki bir sonraki adım ne olabilir. Tabii ki sanal seks Sanal gerçeklik teknolojileri diğer teknolojilere oranla çok düşük bir hızla ilerliyor ama yine de ilerliyor. Gün gelip, ekran başından ayrılmadan dünyanın öbür ucundaki bir başkasıyla gerçeğinden ayrılmayacak şekilde seks yapmak da mümkün olacak, kimsenin şüphesi olmasın.